علل ناباروری زنان و مردان راههای تشخیص و درمان آن

در این مقاله با

ناباروری زنان و مردان و علل ناباروری و راههای تشخیص و درمان آن آشنا خواهید شد.

تعریف و علل ناباروری

مفهوم ناباروری:

ناباروری به شکست در باروری یک زوج پس از 12ماه نزدیکی منظم بدون پیشگیری در زنان زیر35 سال وپس از 6 ماه فعالیت جنسی مکرر بدون پیشگیری در خانمهای 35سال وبالاتر اطلاق می گردد. معمولاً، زوجهای جوان سالم در طی یک دوره تخمک گذاری (یکماه) 25-20% شانس حاملگی دارند و در یک زوج طبیعی که جلوگیری ننمایند در طی 1 سال در 90-85% موارد بارور می شوند.

شیوع ناباروری:

شیوع ناباروری در کل جامعه 15-10% بوده و علل مختلفی دارد و در بسیاری از بیماران, ناباروری ممکن است بیش از یک علت داشته باشد. ناباروری ممکن است به دلیل مشکلات مردان (ناباروری مردان: Male Infertility40-30%) - مشکلات زنان (ناباروری زنان:Female Infertility 55-50%) و یا اینکه توجیه مشخصی برای آن وجود نداشته باشد (ناباروری های توجیه نشدهUnexplained Infertility 15-10%) البته ناتوانی در نگه داشتن حاملگی جهت یک تولد زنده نیز بنوعی ناباروری تلقی می شود.

ناباروری اولیه و ثانویه:

زوج هایی با ناباروری اولیه به بیمارانی اطلاق می شود که سابقه حاملگی ندارند ولی در مقابل، بیماران با ناباروری ثانویه زوج هایی هستند که در گذشته باروری موفق داشته اند و ناباروری را پس از حاملگی های قبلی تجربه می نمایند.

شرایط لازم برای باروری طبیعی چیست؟

اوج باروری در خانمها 30-20 سالگی است و از 32 سالگی شانس باروری شروع به کاهش می کند.علاوه بر سن که فاکتور بسیار مهمی در میزان باروری زوجهاست عوامل زیر نیز برای وقوع بارداری بایستی وجود داشته باشند.
1- تولید کافی اسپرم های طبیعی و متحرک توسط مرد
2- تولید تخمک سالم و رسیده توسط زن
3-وجود لوله های رحمی باز وسالم (از قسمت انتهایی ان تخمک سالم در زمان تخمک گذاری از سطح تخمدان برداشت شده ودر اواسط لوله عمل لقاح با اسپرم انجام می شود.)
4- حفره رحمی سالم (تخمک بارور شده باید به درون رحم حرکت کرده و در درون آندومتر آماده لانه گزینی کند تا بتواند برای رشد بیشتر، تغذیه شود.)

ارزیابی علت ناباروری:

• بررسی علت مردانه با انجام ازمایش انالیز اسپرم
• بررسی عملکرد تخمدان با گرفتن شرح حال
• انجام ازمایشات هورمونی وسونوگرافی
• بررسی رحم ولوله ها با گرفتن گرافی (هیسترو سالپنگو گرافی)

اغلب آزمایشهای مورد نیاز برای ارزیابی ناباروری را باید در زمان های معینی در طول سیکل قاعدگی انجام داد و تا نتیجه آزمایشها مورد بررسی قرار نگیرند، درمان به ندرت موثر واقع می شود.

ناباروری و علل ناباروری در مردان و زنان

ناباروری چیست؟

ناباروری به عدم توانایی در باردار شدن پس از یکسال ازدواج و نزدیکی بدون استفاده از روش‌های پیشگیری گفته می‌شود. 10-15 درصد زوجین از ناباروری رنج می‌برند که در این میان 40 درصد عامل بروز ناباروری در زنان، 40 درصد در مردان و 20 درصد در هر دو زوج است.

علل ناباروری در مردان چیست؟

عوامل متعددی در ناباروری مردان دخیل هستند که وابسته به مشکلات تولید اسپرم و یا انتقال آن می‌باشد. اولین تستی که در این خصوص به مراجعین توصیه می‌شود بررسی مایع منی می‌باشد. تولید اسپرم ممکن است تحت تاثیر علل هورمونی، بیماری‌های مزمن، جراحی قبلی، بیماری‌های دوران کودکی و فاکتورهای محیطی و شیوه خاص زندگی قرار گیرد. روش‌های درمانی مختلفی برای هر کدام از علل ذکر شده به تفکیک وجود دارد. چند علت مهمتر در خصوص ناباروری با علت مردانه عبارتست از:

• انسداد مسیر اسپرم
• عفونت‌های منتقله از راه جنسی
• بیماری‌های مزمن
• اختلال در نعوذ
• اختلال در تولید اسپرم
• تماس با مواد مخرب و آسیب‌رسان نظیر مس، کادمیوم و جیوه، اکسید اتیلن، کلرید وینیل، مواد رادیو اکتیو و اشعه
• عدم نزول بیضه‌ها
• ضربه به ناحیه تناسلی
• آسیب به علت سرطان و درمان‌های آن رادیوتراپی و شیمی‌ درمانی
• واریکوسل
• بعضی از داروها
• استعمال دخانیات و الکل یه میزان زیاد

علل ناباروری در زنان چیست؟

لیست طولانی از این علل وجود دارد که به صورت خلاصه شامل موارد زیر است:

• اختلالات تخمک‌گذاری (سندرم تخمدان پلی‌کیستیک، فعالیت‌های ورزشی شدید، دیابت، کاهش وزن شدید، چاقی، استرس‌های روحی)
• انسداد لوله‌های رحمی به علت انجام اعمال جراحی بر روی لگن و لوله‌ها، بیماری‌های التهابی لگن و آندومتریوز
• ناهنجاری‌های مادرزادی شامل اختلالات سیستم تناسلی
• سن بالای 35 سال (کاهش تعداد فولیکول‌های تخمدان، کاهش کیفیت تخمک‌ها، افزایش احتمال ابتلا به بیماری‌ها در سنین بالا‌تر، افزایش احتمال سقط)
• اختلالات هیپوتالاموس، غده هیپوفیز، آدرنال و تیروئید
• یائسگی زودرس

در میان این عوامل مشکلات تخمک‌گذاری شایع‌ترین عامل بروز ناباروری در زنان شناخته شده است.

چه آزمایش‌هایی برای تشخیص ناباروری خانم‌ها انجام می‌شود؟

ممکن است برخی از روش‌های تشخیصی به عنوان معاینات فیزیکی برای شما انجام گیرد که این موارد به شرح زیر است:

• معاینه فیزیکی کل بدن
• تست پاپ اسمیر
• معاینه لگن
• سونوگرافی لگن

از روش‌های تشخیصی دیگر می‌توان به این آزمایشات نیز اشاره کرد:

آزمایش خون

با آزمایش خون مواردی مانند تیروئید، سطح پرولاکتین، تست ذخیره تخمدان و پروژسترون مورد بررسی قرار می‌گیرد.

هیستروسالپنگوگرام اشعه ایکس (HSG)

رنگی به داخل رحم تزریق می‌شود تا نحوه حرکت رنگ را در لوله فالوپ مشاهده کنند و در صورت وجود هرگونه انسداد تشخیص داده شود.

لاپاراسکوپی

در این آزمایش یک ابزار کوچک به نام لاپاراسکوپ در شکم قرار داده می‌شود تا اندام‌ها را بررسی کنند.

سونوگرافی ترانس واژینال

بر خلاف سونوگرافی که پروب روی شکم قرار می‌گیرد، در این آزمایش با قرار دادن یک میله اولتراسوند در واژن، بررسی‌ها را انجام می‌دهند. طی این روش دید بهتری از اندام‌هایی مانند رحم و تخمدان دارند.

سونوهیستروگرام سالین (SIS)

این آزمایش برای بررسی پوشش داخلی رحم، پولیپ فیبروم یا سایر ناهنجاری‌های ساختاری به کار برده می‌شود.

سالین برای پر کردن رحم استفاده می‌شود و این امکان را فراهم می‌کند تا در طول سونوگرافی ترانس واژینال دید بهتری از رحم وجود داشته باشد.

هیستروسکوپی

در این آزمایش دستگاهی به نام هیستروسکوپ وارد واژن شده و از آن طریق وارد دهانه رحم خواهد شد.

ناباروری خانم‌ها چگونه درمان می‌شود؟

هنگامی که پزشک در مرکز ناباروری در کرج علت ناباروری را تشخیص دهد، با توجه به علت، درمان مناسبی را در نظر خواهند گرفت. به‌طور مثال اگر مشکلات ساختاری باشند با جراحی قابل درمان است.

معمولا داروهای هورمونی را می‌توان برای مسائل دیگر مانند مشکلات تخمک گذاری و تیروئید در نظر گرفت.

بسیاری از بیماران نیز به لقاح مصنوعی (تزریق اسپرم به رحم پس از تخمک گذاری) و لقاح آزمایشگاهی (لقاح تخمک با اسپرم) نیاز دارند.

درمان ناباروری

آیا می‌توان از ناباروری در خانم‌ ها جلوگیری کرد؟

در اغلب مواقع مواردی که در خانم‌ها منجر به ناباروری می‌شود، قابل پیشگیری نیست. با این حال برخی از موارد قابل پیشگیری هستند که این موارد را برای شما ذکر خواهیم کرد:

• اصلاح شیوه زندگی مانند خودداری از مصرف الکل و ترک سیگار؛
• حفظ وزن متعادل و سالم با فعالیت‌های ورزشی روزانه.

انتخاب بهترین پزشک درمان ناباروری:

درصورت تأخیر باروری، معمولا زوجها دچار نگرانی و اضطراب می شوند.اولین برخورد پزشک با زوجهای نابارور عامل بسیار مهمی محسوب می شود چون مسیر بررسی ها و درمان بعدی را تعیین می کند. به همین دلیل انتخاب بهترین پزشک در زمینه تشخیص و درمان نازایی بسیار اهمیت دارد.نکته مهم این که لازمه موفقیت در انجام حاملگی همکاری وهمراهی زوجین و تیم پزشکی و داشتن صبر وحوصله است.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع: منصوره پژمان منش، متخصص زنان و زایمان، فوق تخصص ناباروری

بیمارستان و زایشگاه حضرت مریم کرج

بهداشت ناباروری ولی عصر