بیماریهای کلیه پیشگیری و درمان آن

بیماریهای کلیه راههای پیشگیری و درمان

سنگ کلیه یکی دیگر از مشکلات شایع کلیه است. این مشکل زمانی اتفاق می افتند که مواد معدنی و سایر مواد موجود در خون در کلیه متبلور می شوند و توده های جامد (سنگ) را تشکیل می دهند.

سنگ کلیه معمولاً هنگام ادرار از بدن خارج می شود. دفع سنگ کلیه می تواند بسیار دردناک باشد اما بندرت باعث ایجاد مشکلات جدی می شوند.

گلومرولونفریت

گلومرولونفریت التهاب گلومرول است. گلومرول ها ساختارهای بسیار کوچک در کلیه ها هستند که خون را تصفیه می کنند.

گلومرولونفریت می تواند در اثر عفونت ها، داروها یا ناهنجاری های مادرزادی ایجاد شود (اختلالی که در طول یا اندکی پس از تولد رخ می دهد) و معمولا به خودی خود بهتر می شود.

خون در ادرار (هماچوری)

علائم بیماری کلیوی چیست؟

بیماری کلیوی شرایطی است که می تواند به راحتی و بدون بروز علائم حاد شود. موارد زیر علائم هشدار دهنده اولیه ابتلا به بیماری کلیوی است:

• خستگی
• مشکل در تمرکز
• مشکل خواب
• اشتهای کم
• گرفتگی عضلات
• تورم پا / مچ پا
• پف کردگی اطراف چشم هنگام صبح
• پوست خشک و پوسته پوسته
• تکرر ادرار به خصوص در اواخر شب

علائم جدی که می تواند به معنای پیشرفت بیماری کلیوی و نارسایی کلیه باشد عبارتند از:

• حالت تهوع
• استفراغ
• از دست دادن اشتها
• تغییرات در دفع ادرار
• احتباس مایعات در بدن
• کم خونی (کاهش گلبول های قرمز)
• کاهش میل جنسی
• افزایش ناگهانی سطح پتاسیم (هایپرکالمی)
• التهاب پریکارد (کیسه پر از مایعات که قلب را پوشانده است)

عوامل خطرزا در ایجاد بیماری کلیه یا پیشرفت آن

مبتلایان به دیابت بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری کلیوی هستند. دیابت عامل اصلی بیماری کلیه است و حدود 44 درصد از موارد بیماری های جدید را تشکیل می دهد.

در صورت وجود موارد زیر احتمال بروز بیماری کلیوی بیشتر است:

• فشار خون بالا
• مبتلا بودن سایر اعضای خانواده به بیماری مزمن کلیوی
• سن بالا
• دارای نسل آفریقایی، اسپانیایی، آسیایی یا هندی آمریکایی

بیماری کلیوی چگونه تشخیص داده می شود؟

پزشک ابتدا مشخص خواهد کرد که آیا شما در گروه های پرخطر قرار دارید یا خیر. سپس برای بررسی عملکرد درست کلیه ها آزمایشاتی انجام خواهد شد. این آزمایشات ممکن است شامل موارد زیر باشد:

میزان فیلتراسیون گلومرولی (GFR)

این آزمایش نحوه عملکرد کلیه ها را مشخص کرده و مرحله بیماری کلیوی را تعیین می کند.

سونوگرافی یا اسکن توموگرافی محاسباتی (CT)

سونوگرافی و سی تی اسکن تصاویر واضحی از کلیه ها و مجاری ادراری شما ارائه می دهند. تصاویر به پزشک این امکان را می دهند تا کوچکی یا بزرگی بیش از حد کلیه ها را بررسی کند.

آن ها می توانند هر نوع تومور یا مشکلات ساختاری موجود را نیز نشان دهند.

بیوپسی کلیه

پزشک معالج از طریق بیوپسی کلیه در حالی که به شما آرامش بخش تزریق شده است تکه کوچکی از بافت کلیه را خارج می کند. نمونه بافت می تواند به پزشک در تعیین نوع بیماری کلیوی و میزان صدمات وارد شده کمک کند.

آزمایش ادرار

پزشک می تواند برای بررسی آلبومین از شما بخواهد یک آزمایش ادرار انجام دهید. آلبومین پروتئینی است که در صورت آسیب دیدن کلیه ها می تواند به ادرار منتقل شود.

آزمایش کراتینین خون

کراتینین (یک مولکول ذخیره شده در عضله) محصولی زائد است که هنگام شکسته شدن وارد خون می شود. سطح کراتینین خون در صورت درست کار نکردن کلیه ها افزایش می یابد.

بیماری کلیوی چگونه درمان می شود؟

درمان بیماری کلیوی به طور معمول بر روی کنترل علت اصلی بیماری متمرکز است.

این بدان معناست که پزشک به شما در مدیریت بهتر فشار خون، قند خون و کلسترول کمک کرده و ممکن است از یک یا چند روش زیر برای درمان بیماری کلیوی استفاده کند.

داروها

پزشک بازدارنده های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE) مانند لیسینوپریل و رامی پریل یا مسدود کننده های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs) مانند ایربسارتان و اولسمارتان را تجویز خواهد کرد.

این ها داروهای فشار خون هستند که می توانند پیشرفت بیماری کلیوی را کاهش کنند. پزشک حتی اگر فشار خون بالا نداشته باشید می تواند برای حفظ عملکرد کلیه این داروها را تجویز کند.

این احتمال وجود دارد که با داروهای کلسترول (مانند سیمواستاتین) نیز درمان شوید. این داروها می توانند سطح کلسترول خون را کاهش داده و به حفظ سلامت کلیه کمک کنند.

پزشک با توجه به علائم شما می تواند برای رفع تورم و درمان کم خونی (کاهش تعداد گلبول های قرمز) نیز داروهایی تجویز کند.

تغییر رژیم و سبک زندگی

ایجاد تغییر در رژیم غذایی به اندازه مصرف دارو مهم است. دنبال کردن یک شیوه زندگی سالم می تواند به جلوگیری از بسیاری دلایل اصلی بیماری کلیوی کمک کند. پزشک می تواند موارد زیر را به شما توصیه کند:

• کنترل دیابت از طریق تزریق انسولین
• قطع مصرف غذاهای سرشار از کلسترول
• قطع مصرف نمک
• شروع رژیم قلب سالم که شامل مصرف میوه های تازه، سبزیجات، غلات سبوس دار و لبنیات کم چرب می باشد.
• محدود کردن مصرف الکل
• ترک سیگار
• افزایش فعالیت بدنی
• کاهش وزن

دیالیز و بیماری کلیوی

دیالیز یک روش مصنوعی برای تصفیه خون است. از این مورد هنگامی که کلیه های فرد از کار افتاده و یا در حال از کار افتادن است استفاده می شود. بسیاری از مبتلایان به بیماری کلیوی مهلک باید به طور دائم یا تا زمانی که کلیه اهدا کننده پیدا شود به دیالیز ادامه دهند.

دو نوع دیالیز وجود دارد: همودیالیز و دیالیز صفاقی.

همودیالیز

در همودیالیز خون از طریق یک دستگاه مخصوص که مواد زائد و مایعات را تصفیه می کند به بدن تزریق می شود.

همودیالیز در خانه، بیمارستان یا مرکز دیالیز انجام می شود. بیشتر افراد هفته ای سه جلسه این عمل را انجام می دهند که هر جلسه سه تا پنج ساعت طول می کشد. اگرچه همودیالیز می تواند در جلسات کوتاه تر و مکرر نیز انجام شود.

بیشتر افراد چند هفته قبل از شروع همودیالیز برای ایجاد فیستول شریانی (AV) یک عمل جراحی انجام می دهند. فیستول AV از طریق پیوند شریان و یک رگ درست در زیر پوست و معمولا در ساعد ایجاد می شود.

رگ خونی بزرگ تر باعث می شود در طول درمان همودیالیز به طور مداوم مقدار بیشتری خون در بدن جریان یابد. این بدان معناست که می توان خون بیشتری را تصفیه کرد.

در صورت پیوند نخوردن شریان به رگ ها می توان بصورت مشابه از پیوند شریانی (لوله حلقه ای پلاستیکی) استفاده کرد.

شایع ترین عوارض جانبی همودیالیز فشار خون پایین، گرفتگی عضلات و خارش است.

دیالیز صفاقی

در این نوع دیالیز، صفاق (غشایی که دیواره شکم را تشکیل می دهد) به عنوان کلیه ها قرار داده خواهد شد.

در این روش لوله ای برای پر کردن شکم با مایعی به نام دیالیزیت کاشته شده و مواد زائد موجود در خون از داخل صفاق به داخل دیالیزیت جریان می یابد. بعد از انجام کار مایع دیالیزیت از شکم تخلیه خواهد شد.

دو نوع دیالیز صفاقی وجود دارد: دیالیز صفاقی سرپایی مداوم که در آن شکم در طول روز چندین بار پر و تخلیه می شود، و دیالیز صفاقی مداوم در گردش که از یک دستگاه برای چرخش مایعات درون و خارج از شکم در شب و هنگام خواب استفاده می شود.

شایع ترین عوارض جانبی دیالیز صفاقی عفونت در حفره شکمی یا در ناحیه کاشت لوله است. عوارض جانبی دیگر می تواند شامل افزایش وزن و فتق باشد.

فتق زمانی اتفاق می افتد که روده از طریق یک بخش ضعیف یا پارگی در دیواره تحتانی شکم فشار وارد کند.

چشم انداز طولانی مدت برای افراد مبتلا به بیماری کلیوی

بیماری کلیوی معمولا به محض تشخیص از بین نمی رود. بهترین راه برای حفظ سلامت کلیه ها دنبال کردن یک سبک زندگی سالم و پیروی از توصیه های پزشک است.

این احتمال وجود دارد که بیماری کلیه با گذشت زمان بدتر شده و یا حتی می تواند منجر به نارسایی کلیه شود. نارسایی کلیه در صورت عدم درمان می تواند مرگبار باشد.

نارسایی کلیه زمانی اتفاق می افتد که کلیه ها به سختی کار کنند یا اصلاً کار نکنند. این مشکل از طریق دیالیز کنترل می شود. در دیالیز ضایعات خون با استفاده از دستگاه تصفیه می شود.

پزشک در برخی موارد پیوند کلیه را توصیه می کند.

چگونه می توان از بیماری کلیوی جلوگیری کرد؟

کنترل برخی از عوامل خطر بیماری کلیوی مانند سن، نژاد یا سابقه خانوادگی غیرممکن است. هرچند اقداماتی وجود دارد که می توانید برای پیشگیری از بیماری کلیوی انجام دهید:

• نوشیدن آب زیاد
• کنترل قند خون در صورت داشتن دیابت
• کنترل فشار خون
• کاهش مصرف نمک
• ترک سیگار

مراقب داروهای بدون نسخه باشید

در صورتی که از داروهای بدون نسخه استفاده می کنید لازم است همیشه به دستورالعمل و مقدار مصرف توجه کنید. مصرف بیش از حد آسپرین (بایر) یا ایبوپروفن (Advil، Motrin) می تواند باعث آسیب کلیوی شود.

اگر دوز طبیعی این داروها به طور موثر به کاهش درد شما کمک نمی کند با پزشک خود تماس بگیرید.

انجام آزمایش

درباره انجام آزمایش خون برای مشکلات کلیوی از پزشک خود سؤال بپرسید. مشکلات کلیوی به طور کلی تا قبل از پیشرفت علائمی ایجاد نمی کنند.

پانل متابولیک جامع (BMP) نوعی آزمایش خون استاندارد است که می تواند به عنوان بخشی از معاینه معمول پزشکی انجام شده و کراتینین یا اوره خون را بررسی کند.

علت درست کار نکردن کلیه ها موادی شیمیایی است که در خون نشت می کنند. از طریق BMP می توان مشکلات کلیوی را زودتر و تا زمانی که درمان آن ها ساده تر است تشخیص داد.

در صورتی که مبتلا به دیابت، بیماری قلبی یا فشار خون بالا هستید لازم است سالانه این آزمایش را انجام دهید.

محدود کردن مصرف غذاهای خاص

مواد شیمیایی مختلف در غذای شما می تواند منجر به انواع خاص سنگ کلیه شود. این مواد شامل موارد زیر می باشد:

• سدیم بیش از حد
• پروتئین حیوانی مانند گوشت گاو و مرغ
• اسید سیتریک که در میوه های مرکبات مانند پرتقال، لیمو و گریپ فروت یافت می شود.
• اگزالات یا مواد شیمیایی موجود در چغندر، اسفناج، سیب زمینی شیرین و شکلات

سؤال درباره کلسیم

قبل از مصرف مکمل کلسیم با پزشک خود مشورت کنید. برخی مکمل های کلسیم با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه در ارتباط هستند

نگارش وگردآورنده: رضا رحیمی

منبع:

علی حاجب متخصص اورولوژی