شناخت کلسترول بالا و روش‌های درمان آن

کلسترول چیست؟ (کلسترول خون)

کلسترول خون یک چربی چسبنده است که توسط کبد شما ساخته می‌شود. این چربی درون خون در گردش است و برای سلامت شما ضروری است. بدن به کلسترول نیاز دارد تا به کمک آن هورمون‌های مورد نیاز بدن را بسازد و فعالیت‌های حیاتی را انجام دهد. اما مقدار این کلسترول نباید زیاد باشد، زیرا می‌تواند باعث بروز مشکلات قلبی شود.

هیپرکلسترولمی فامیلی یا کلسترول بالا چیست؟

کلسترول بالا یک بیماری شایع پزشکی است و از انواع بیماری‌هایچربی خون است. این بیماری اغلب نتیجه انتخاب نوع ناسالم زندگی است. بنابراین قابل پیشگیری و درمان است. در هیپرکلسترولمی یا کلسترول بالای خانوادگی، خطر ابتلا به کلسترول بالا در فرد بالاتر است. زیرا نقص (جهش) در یک ژن باعث تغییر کلسترول بدن می‌شود. این جهش باعث جلوگیری از برداشتن کلسترول LDL یا کلسترول “بد” از خون می‌شود. در نتیجه، پلاک‌ها می‌توانند باعث ایجاد تنگی و سخت‌شدن شریان‌ها و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی شوند.

کلسترول بالای ژنتیکی بر مسیر پردازش کلسترول بدن شما تاثیر می‌گذارد. به همین دلیل، افراد مبتلا به کلسترول بالای فامیلی در معرض خطر ابتلا به بیماری قلبی و حملات قلبی قرار دارند.

هیپرکلسترولمی یا کلسترول بالای فامیلی بر مسیر پردازش کلسترول بدن شما تاثیر می‌گذارد. به همین دلیل، افراد مبتلا به هیپرکلسترولمی یا کلسترول بالای فامیلی در معرض خطر ابتلا به بیماری قلبی و حملات قلبی قرار دارند. ژنی که باعث ایجاد هیپرکلسترولمی یا کلسترول بالای خانوادگی می‌شود، به صورت ارثی منتقل می‌شود. بنابراین این بیماری از هنگام تولد در فرد ظاهر می‌شود. برای درمان کلسترول بالا می‌توان به دکتر قلب و عروق مراجعه کرد و همچنین با مصرف دارو و رفتارهای سالم زندگی می‌توان به کاهش خطرات کمک کرد.

اگر میزان کلسترول خون بالاتر از 200 میلی گرم در دسی لیتر باشد، به کلسترول بالا مبتلا شده‌اید.

کلسترول نرمال چقدر است؟ (کلسترول بالای 200 نرمال است؟)

به نقل از uptodate، مقدار کلسترول طبیعی بدن باید از 200 میلی گرم در دسی لیتر کمتر باشد. میزان کلسترول اگر از این حد بالاتر رود، بسته به مقداری که افزایش پیدا می‌کند، در میزان بیماری‌زایی تعیین‌کننده است.

علائم کلسترول بالا چیست؟

پزشکان سطوح 190 میلی‌گرم در دسی‌لیتر (mg/dL) یا بالاتر در بزرگسالان و 160 میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا بالاتر در کودکان را کلسترول بالا در نظر می‌گیرند. اگرچه علائم به‌ندرت رخ می‌دهد. اما برخی از افرادی که دارای هیپرکلسترولمی یا کلسترول بالا هستند، ممکن است علائم زیر را تجربه‌کنند:

• درد قفسه سینه
• برآمدگی‌های کوچک بر روی پوست، معمولا بر روی دست، آرنج، زانو یا اطراف چشم
• گزانتوم (رسوب کلسترول مومی در پوست یا تاندون‌ها): هنگامی‌که فرد ژن‌های جهش‌یافته را برای هیپرکلسترولمی یا کلسترول بالا از هر دو والدین دریافت می‌کند، در سن خیلی پایین احتمال ایجاد گزانتوم را دارد. گاهی اوقات آنها حتی در دوران نوزادی نیز گزانتوم دارند.
• رسوب زرد‌رنگ و کوچک کلسترول در زیر چشم و اطراف پلک

علائم کلسترول بالا

درد قفسه سینه

برآمدگی‌های پوستی

گزانتوم

رسوب کلسترول در چشم

علائم کلسترول بالا

کلسترول بالا و درد پاشنه پا به هم ارتباط دارند؟ (درد مچ پا و کلسترول)

هنگامی که شما به بیماری کلسترول بالا مبتلا باشید، جریان خون در بدن شما مختل می‌شود. خونی که به پاهای شما می‌رسد، سرعتش کاهش پیدا می‌کند و همین مسئله باعث بروز درد پاشنه پا می‌شود.

یکی از علائم کلسترول می‌تواند وزن بالا باشد.

با دیدن علائم کلسترول بالا به چه دکتری مراجعه کنیم؟

هنگامی که علائم کلسترول بالا در شما یا در نزدیکان شما دیده‌شد، باید به دکتر عمومی یا دکتر داخلی مراجعه کنید. هر کدام از این دکتر‌ها بعد از بررسی و معاینه‌ی فیزیکی همراه با شرح حال، آزمایش‌های مورد نیاز را درخواست می‌دهند و از این طریق متوجه می‌شوند که به این بیماری مبتلا هستید یا نه!

علل هیپرکلسترولمی یا کلسترول بالا چیست؟ (علت کلسترول بالا)

همانطور که گفته‌شد، هیپرکلسترولمی یا کلسترول بالا خانوادگی ناشی از یک جهش ژنی است که از یک یا هر دو والدین منتقل می‌شود. این نوع کلسترول لیپوپروتئین با چگالی کم است، اما معمولا به عنوان LDL یا کلسترول بد شناخته‌می‌شود. کلسترول LDL می‌تواند سبب ایجاد سختی و باریک شریان‌ها شود. این مسئله باعث افزایش خطر ابتلا به حمله قلبی و بیماری قلبی می‌شود.

تست ژنتیک می‌تواند نشان‌دهد که آیا شما مبتلا به این جهش ژنی هستید یا خیر. این جهش‌های ژنی از والدین به کودک منتقل می‌شوند. برای داشتن این بیماری، کودک باید یک نسخه تغییریافته ژن را از یک والد به ارث برده‌باشد. اکثر افراد مبتلا به هیپرکلسترولمی یا کلسترول بالا خانوادگی، دارای یک ژن جهش یافته و یک ژن طبیعی هستند.

در موارد نادر، فرد یک نسخه آسیب‌دیده را از هر دو والدین به ارث می‌برد، که می‌تواند منجر به شکل شدیدتری از این بیماری شود. با اینکه، هیپرکلسترولمی یا کلسترول بالا از زمان تولد اتفاق‌می‌افتد، متاسفانه کلسترول بالا اغلب نشانه‌های بسیاری در مراحل اولیه ایجاد نمی‌کند. آزمایش خون معمولا سطح (LDL) را که “کلسترول بد” نامیده می‌شود، در خون نشان‌می‌دهد.

عوامل خطر ابتلا به کلسترول بالا چیست؟

خطر ابتلا به هیپرکلسترولمی یا کلسترول بالا خانوادگی، هنگامی‌که یک یا هر دو والدین شما دچار جهش در ژن‌های مربوطه باشند، افزایش می‌یابد. اکثر افراد مبتلا به این بیماری یک ژن جهش‌یافته دارند. اما در موارد نادر نیز، کودک ممکن است ژن جهش‌یافته را از هر دو والدین دریافت کند که در این شرایط می‌تواند منجر به نوع شدیدتری از بیماری شود.

از اصلی‌ترین عوامل خطر ابتلا به کلسترول بالا، می‌توان به تغذیه ناسالم و ورزش نکردن اشاره کرد.

تشخیص کلسترول بالا چگونه انجام می شود؟

هیپرکلسترولمی یا کلسترول بالای خانوادگی می‌تواند با یک آزمایش ژنتیکی، تشخیص داده‌شود. درواقع این آزمایش نشان می‌دهد که شما ژن‌های جهش یافته‌ای که منجر به این بیماری می‌شوند را دارید یا خیر.

میزان کلسترول در آزمایش خون چقدر است؟

میزان کلسترول خون در آزمایش خون به شکل زیر تفسیر می‌شود:

• زیر 200 میلی گرم در دسی لیتر مقدار طبیعی کلسترول خون است.
• اگر این میزان بین 200 تا 239 قرار بگیرد، فرد در مرز بالا رفتن کلسترول خون قرار دارد.
• کلسترول خونی که بالای 240 میلی گرم باشد، بالاتر از حد طبیعی است.

برای چگاپ چربی خون از آزمایش چربی خون و آزمایش تری گلیسیریداستفاده می‌شود.

برای تشخیص کلسترول بالا می‌توانید به دکتر مراجعه کنید.

درمان کلسترول بالا چیست؟ (قاتل کلسترول بالا)

تغییرات شیوه زندگی مانند ورزش و خوردن یک رژیم غذایی سالم با چربی کم، اولین خط درمان کلسترول بالا است. توصیه‌های ویژه در این مورد نیز، عبارتند از:

• کاهش میزان چربی اشباع در رژیم غذایی خود، تا کمتر از 30٪ از کالری روزانه.
• مصرف 10 تا 20 گرم فیبر محلول در روز. منابع آن عبارتند از: جو، نخود، لوبیا، سیب، میوه‌های مرکبات و هویج.
• افزایش فعالیت بدنی
• حفظ وزنی سالم

در هیپرکلسترولمی یا کلسترول بالا خانوادگی، پزشک شما نیز احتمالا توصیه می‌کند که دارو مصرف کنید تا سطح کلسترول LDL خود را کاهش دهید. مصرف این داروها به عوامل مختلفی از قبیل عوامل خطر، سن شما، سلامت جسمانی و عوارض جانبی آن بستگی دارد.

یکی از روش‌های درمان کلسترول بالا، ورزش و تغذیه سالم است.

داروهای رایج برای درمان کلسترول بالا

1. استاتین‌ها: در میان داروهای رایج تجویزشده برای کاهش کلسترول، این داروها ماده‌ای را که در کبد شما برای ساخت کلسترول مورد نیاز است، بلاک می‌کند و باعث می‌‍شود که کبد کلسترول را از خون شما حذف کند. استاتین‌ها همچنین ممکن است باعث جذب کلسترول ساخته‌شده در دیواره شریانی شما شوند. به طور بالقوه باعث کاهش بیماری‌های قلبی عروقی شوند. این داروهای انتخابی شامل موارد زیر هستند:

• آترواستاتین
• فلوواستاتین
• لوواستاتین
• پیتاوستاتین
• پراوستاتین
• روزواستاتین
• سیمواستاتین

2. رزین‌های اتصال‌دهنده صفراوی: کبد شما از کلسترول برای ساخت اسیدهای صفراوی، (یک ماده مورد نیاز برای هضم غذا) استفاده می‌کند. داروهای کلستیرامین، کلسولام و کلستیپول سطح کلسترول را به طور غیرمستقیم با اتصال به اسیدهای صفراوی پایین می‌آورند و باعث می‌شود کبد شما از کلسترول اضافی برای ساخت اسیدهای صفراوی بیشتر استفاده کند و سطح کلسترول را در خون کاهش دهد.

3. مهارکننده‌های جذب کلسترول: روده کوچک شما کلسترول را از رژیم غذایی جذب می‌کند و آن را در جریان خون آزاد می‌کند. داروی ازتیمایب (Zetia) با محدودکردن جذب کلسترول غذایی، به کاهش کلسترول خون کمک‌می‌کند. Zetia را می‌توان در ترکیب با هر یک از داروهای استاتین مورد استفاده قرارداد.

4. ترکیبی از مهارکننده جذب کلسترول و استاتین: داروهای ترکیبی ازتیمایب – سیمواستاتین (ویتورین)، هر دو جذب کلسترول موجود در رژیم غذایی در روده کوچک و تولید کلسترول در کبد را کاهش می‌دهند. با‌این‌حال معلوم نیست که آیا ویتورین در کاهش خطر بیماری قلبی، نسبت به مصرف سیمواستاتین به تنهایی، موثرتر است یا نه.

تغییرات شیوه زندگی مانند ورزش و خوردن یک رژیم غذایی سالم با چربی کم، اولین خط درمان کلسترول بالا است.

5. داروهای تزریقی: دسته جدیدی از داروها نیز وجود‌دارد که می‌تواند به کبد برای جذب بیشتر کلسترول LDL کمک‌کرده و باعث کاهش کلسترول در خون شما شود. اداره غذا و دارو اخیرا مصرف داروهایی مانند آلیرکوماب و اوولوکوماب را برای افرادی که به صورت ژنتیکی سطح LDL خون‌شان بالا است را تایید می‌کند. این داروها همچنین ممکن است برای افراد مبتلا به حمله قلبی یا سکته مغزی استفاده شوند و همچنین افرادی که نیاز به کاهش LDL اضافی دارند، مفید باشد. این داروهای تزریقی در منزل 1 یا 2 بار در ماه استفاده می‌شوند.

داروهای مورد نیاز برای تری گلیسیرید بالا

اگر شما مبتلا به تری‌گلیسیرید بالا هستید، پزشک قلب و عروق ممکن است هر کدام از داروهای زیر را به شما توصیه کند:

1. فیبرها: داروهایی مانند فنوفیبرات و جم فیبروزیل، تری‌گلیسیرید را با کاهش تولید کبدی کلسترول، لیپوپروتئین با چگالی بسیار کم (VLDL) و افزایش سرعت حذف تری‌گلیسیرید از خون شما کاهش‌می‌دهد. کلسترول VLDL، غالبا حاوی تری‌گلیسیرید است.

2. نیاسین: نیاسین با محدود‌کردن توانایی کبد برای تولید LDL و کلسترول VLDL، باعث کاهش تری‌گلیسیرید می‌شود. اما نیاسین معمولا هیچ مزیت اضافی نسبت به استفاده از استاتین‌ها به تنهایی ارائه نمی‌دهد. نیاسین نیز با آسیب کبدی و سکته مغزی مرتبط است. بنابراین اکثر پزشکان این دارو را فقط برای افرادی که نمی‌توانند استاتین مصرف کنند، توصیه‌می‌کنند.

3. مکمل‌های اسید چرب امگا 3: مصرف مکمل‌های اسید چرب امگا 3 می‌تواند به کاهش تری‌گلیسیرید کمک کند. این مکمل‌ها با نسخه یا بدون نسخه در دسترس هستند. همچنین مکمل‌های اسید چرب امگا 3 می‌تواند بر روی داروهای دیگری که مصرف می‌کنید، تاثیر بگذارند.

همچنین باید دانست که تحمل مصرف داروهای ذکر شده از فردی به فرد دیگر متفاوت است. عوارض جانبی گزارش‌شده، درد عضلانی، درد معده، یبوست، حالت تهوع و اسهال است. بنابراین اگر تصمیم به مصرف داروهای کاهش‌دهنده کلسترول دارید، پزشک ممکن است آزمایش‌های عملکرد کبدی را برای بررسی اثر دارو بر روی کبد، به شما توصیه کند.

غذاهای سالم برای کنترل کلسترول:

تخم مرغ

میگو

پنیر

ماست پرچرب

آووگادو

کره بادام زمینی

ماهی

زیتون

اینفوگرافی کلسترول سالم مواد غذایی سالم و مفید

درمان خانگی کلسترول بالا چیست؟

برای درمان خانگی کلسترول بالا باید موارد زیر را در نظر داشته‌باشید:

• رژیم غذایی کم‌چربی میل کنید.
• ورزش کنید.
• وعده‌های غذایی خود را با فیبر پر کنید.
• بیشتر از وسایل نقلیه عمومی استفاده کنید تا مجبور به پیاده روی شوید.
• خودتان آشپزی کنید و فست فود نخورید.

برای کلسترول بالا چه بخوریم؟

مصرف مواد غذایی زیر می‌تواند به شما کمک کند که کلسترول خون خود را کنترل کنید:

• ماهی
• برنج قهوه‌ای
• آجیل‌ها و مغزها
• سبزیجات و میوه‌ها

خاکشیر و کاهش کلسترول

مصرف خاکشیر و شربت خاکشیر در کاهش کلسترول بالا موثر است.

برای درمان کلسترول بالا در کودکان باید به دکتر اطفال مراجعه کنید.

درمان کلسترول بالا در کودکان چیست؟

رژیم غذایی و ورزش بهترین درمان اولیه برای کودکان 2 سال و بالاتری که کلسترول بالا دارند یا چاقند است. کودکان بالای 10 سال، در صورتی‌که میزان کلسترول بسیار بالایی داشته‌باشند، می‌توانند طبق دستور پزشک قلب کودکان داروهای کاهش‌دهنده کلسترول، مانند استاتین‌ها را مصرف کنند.

تیم درمان کلسترول بالا از چه دکترهایی تشکیل شده است؟

دکتر عمومی و دکتر متخصص داخلی

عوارض کلسترول بالا چیست؟

کلسترول بالا می‌تواند گردش خون را در اندام‌های بدن مختل کند و باعث ایجاد درد شود. همچنین عارضه‌ی خطرناک این بیماری سکته‌ی قلبی است. این بیماری همچنین می‌تواند باعث سنگ کیسه صفرا یاتصلب شرایین و کبد چرب شود.

چگونه می توان از کلسترول بالا پیشگیری کرد؟

برای پیشگیری از کلسترول بالا بهتر است موارد زیر را در نظر داشته‌باشید:

• ورزش
• خوردن غذاهای کم چربی
• خوردن مواد غذایی حاوی فیبر
• کمتر قند و چربی خوردن
• چکاپ‌های خود را به طور منظم انجام دادن
• خودداری از مصرف فست فود
• خودداری از مصرف غذاهای فراوری شده

سوالات متداول شما

کلسترول خوب و کلسترول بد چیست؟

کلسترول خوب HDL و کلسترول بد LDL یا VLDL نامیده می‌شود.

کاهش سریع کلسترول چگونه امکان پذیر است؟

با ورزش کردن و تغذیه مناسب می‌توان آن را کنترل کرد.

غذاهای مفید برای کلسترول بالا کدامند؟

غذاهای دریایی مانند ماهی‌های چرب، فیبر که در میوه‌ها و سبزیجات موجود است، برنج و نان سبوس‌دار و بسیاری مواد غذایی دیگر

صبحانه مناسب برای کلسترول بالا چیست؟

میوه‌ها و سبزیجات را در کنار صبحانه‌ی خود قرار دهید. از لبنیات کم‌چرب استفاده کنید.

درمان کلسترول بالا در طب سنتی چیست؟

از خاکشیر استفاده می‌شود. البته که اولین راهکار در درمان کلسترول بالا برای طب سنتی، کاهش وزن است. از برخی دمنوش‌ها مانند چای آلبالو برای این مسئله استفاده می‌شود. گل نسترن هم یکی از روش‌های درمانی موثر در کلسترول بالا است.

نتیجه گیری و راهنمای مراجعه به دکتر

کلسترول بالا یکی از بیماری‌هایی است که می‌تواند زمینه‌ساز بسیاری بیماری‌های دیگر شود. برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری باید سبک زندگی سالمی داشته‌باشید و تغذیه و ورزش را کنترل کنید. در صورتیکه علائم کلسترول بالا را در خود یا در نزدیکان خود مشاهده کردید، باید سریعا به دکتر عمومی یا دکتر داخلی مراجعه کنید تا با درخواست آزمایش‌های مورد نیاز، این بیماری را در شما بررسی کنند.

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منابع: medicalnewstoday، mayoclinic، medicinenet