بیماری یا فلج بلز صورت و راههای درمان آن

بیماری بلز چیست؟

فلج بل یا بلز وضعیتی است که سبب ضعف یا فلج موقت عضلات در صورت می شود. فلج بل می تواند هنگامی که اعصاب کنترل کننده ی عضلات صورت ملتهب و متورم می شوند یا تحت فشار قرار می گیرند رخ دهد.

این شرایط سبب می شود تا یک سمت صورت سست یا سفت شود. ممکن است فرد برای لبخند زدن یا بستن چشم در سمت تحت تاثیر قرار گرفته، دچار مشکل شود. در اکثر موارد، فلج بل موقتی است و علائم آن معمولا پس از چند هفته از بین می روند. با اینکه فلج بل می تواند در هر سنی رخ دهد، اما این وضعیت در افراد 16 تا 60 سال رایج تر است. فلج بل از نام کالبد شناسی اسکاتلندی به اسم چارلز بل، اولین فردی که این وضعیت را شرح داد، گرفته شده است.

فلج بلز چیست؟

در صورت ما اعصاب و ماهیچه های زیادی برای ایجاد حرکاتی مثل خندیدن، اخم، صحبت کردن، جویدن و … وجود دارد. اگر که بیمار سابقا سکته کرده باشد خود می تواند عاملی برای از بین رفتن قسمتی از مغز و اختلال در اعصاب پیام رسان به عضله باشد.حتی سم بوتولیسم که به صورت آمپول های بوتاکس تزریق می شود با ایجاد اختلال در محل ارتباط عصب و عضله مانع انقباض عضلات و در نتیجه کاهش چروک صورت می شود.

اعصاب صورت ما معمولا از عصب شماره ی هفت مغزی منشا گرفته و مسئول ایجاد انقباضات در صورت هستند. هر زمان که این اعصاب مشکل پیدا کنند امکان دارد که یک طرف و یا هر دو طرف صورت بیمار دچار فلجی شود.

در صورتی که در قسمتی از صورت شما التهاب ایجاد شده باشد این التهاب با تولید موادی می تواند روی سیستم پیام رسانی عصب و عضله اثر گذار باشد. اگر التهاب شدید تر شده و نزدیک به اعصاب صورت(عصب شماره 7) بود می تواند منجر به ایجاد فلج بلز شود و تا زمانی که این التهاب وجود دارد فلج موضعی هم ادامه پیدا می کند. به طور خلاصه فلج بلز یا فلج صورت، بیماری ای است که در آن معمولا عضلات یک طرف از صورت فلجی موقت پیدا می کنند.

اعصاب بدن ما به صورت جفت یا دوتایی بوده و وقتی که در یک طرف صورت التهاب ایجاد شود این التهاب می تواند تنها یک عصب همان ناحیه را درگیر کند اما احتمال درگیری هر دو طرف صورت و فلجی در کل آن هم وجود دارد.

سکته مغزی باشند.

آیا فلج بلز دائمی است؟

به نقل از مجله ی Southern Cross تا 90 درصد از کیس ها بین شش تا دوازده هفته از زمان شروع علائم بهبودی کامل پیدا می کنند. در درصد کمی از افراد ممکن است علائم به طور کامل بهبود پیدا نکرده و درجاتی از فلجی به طور دائم باقی بمانند. کسانی که 60 سال یا بیشتر سن دارند شانس کمتری برای بهبود کامل و شانس بیشتری برای فلجی دائمی دارند.

فلج بلز در کودکان

به طور کلی فلج بلز در کودکان زیر ده سال شایع نیست. اما در صورتی که کودک شما به این عارضه دچار شده و در بیرون از خانه با مشکلاتی مثل ناراحتی یا احساس مسخره شدن مواجه است می توانید با معلم یا مشاور مدرسه ی او صحبت کنید تا کودکتان آسیب نبیند. به طور مثال مشاور متخصص کودکان می تواند به او آموزش دهد تا در مواجهه با پرسش دوستان او درباره ی شرایطش چطور پاسخ دهد و یا هنگام زل زدن و یا حتی تمسخر اطرافیان چطور برخورد کند. مهم ترین نکته این است که به دوستان و اطرافیان کودک گوشزد شود که این بیماری واگیر نداشته، دائمی نبوده و همچنین نباید کودک از طرد شدن وحشت داشته باشد.

درمان فلج بلز چیست؟

در اولین مرحله باید یک دوره(حدود ده روز) دارو های ضد التهاب استروئیدی مثل پرمیگزولون مصرف کنید تا التهاب در صورت شما کاهش یابد. به این نکته توجه داشته باشید که اگر از این دارو های ضد التهاب استروئیدی مصرف نکنید احتمال بهبودی عصب شما حدود 15 تا 20 درصد بوده و با مصرف دارو شانس بهبود شما افزایش می یابد. در صورتی که نسبت به داروی پرمیگزولون حساسیت نداشته و قادر به مصرف آن باشید بد نیست بدانید که این دارو باید 72 ساعت بعد از شروع علائم مصرف شده و مکانیسم اثرش طوری است که با مهار موادی شیمیایی مثل پروستوگلاندین ها و لکوترین ها سعی در بهبود عصب دارد.

• به علاوه در کنار مصرف این دارو باید دارو های ضد ویروسی(مثل آسیکلوویر، والاسیکلوویر و …) هم مصرف کنید تا از تکثیر ویروس جلوگیری کنید.
• همچنین از آنجا که در این بیماری فرد قادر به بستن چشم سمت فلج صورت خود نیست بهتر است از اشک مصنوعی، چسب ضد حساسیت و یا پد چشم بند برای جلوگیری از خشک شدن چشم استفاده کند.
• در کنار دارو درمانی های گفته شده، انجام فیزیوتراپی می تواند با شوک دادن به عضله باعث خشک نشدن و عملکرد بهتر آن شود.
• با خشک شدن دهان و کمتر شدن حس در آن، احتمال پوسیدگی در دندان ها وجود دارد پس سعی کنید که از نخ دندان و مسواک استفاده کنید.
• اگر در غذا خوردن و بلع آن مشکل دارید بهتر است که غذا ها را به آرامی جویده و با دسر هایی مثل ماست راحت‌الحلقوم‌تر کنید تا از پریدن غذا در گلو(آسپیره شدن) جلوگیری شود. اما در صورتی که غذا خوردن و جویدن برایتان بیش از حد سخت است می توانید با کمک پرستار های منزل و از طریق لوله ی Nasogastric مواد غذایی را دریافت کنید.
• اگر درد هم دارید مسکن هایی مثل آسپرین، ایپوبروفن و استامینوفن بسیار کمک کننده هستند.
• با گرم کردن ناحیه ی آسیب دیده می توان باعث تحریک جریان خون به آن قسمت شده و در نتیجه التهاب سریع تر برطرف شود.
• در این بیماری معمولا انقباض عضلانی و در نتیجه خستگی آن اتفاق می افتد که می توان با تزریق بوتاکس و حتی در موارد شدید تر جراحی، تونیسیته عضله را کمتر و حداقل چهره ی فرد را بهتر کرد.

چه اختلالات یا بیماری هایی با فلج بلز اشتباه گرفته می شوند؟

• ضربه به سر
• بیماری لایم
• رشد توده در گوش، مغز یا غده پاراتیروئید
• سکته مغزی(در این مورد اقدام سریع پزشکی نیاز است)
• سندرم رامسی هانت
• سندرم گیلن باره
• میاستنی گراویس
• سارکوئیدوز

تشخیص فلج بلز چگونه و توسط چه پزشکی انجام می شود؟

تشخیص این بیماری تنها توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب انجام می شود. به خاطر داشته باشید که نباید ناآگاهانه برخورد کرده و در مواجهه با هر فلجی صورتی آن را فلج موقتی بلز بنامید چراکه اگر علت فلجی صورت شما سکته مغزی باشد می تواند به سایر بخش های بدن هم منتقل شود. درنتیجه باید علت اصلی این فلجی سریعا توسط پزشک تشخیص داده شده و درمان هایی مثل فیزیوتراپی انجام شود. از جمله تفاوت های این دو بیماری این است که کسی که فلج بلز دارد نمی تواند پیشانی و ابروی خود را تکان دهد و این در حالی است که کسی که سکته کرده می تواند.

به خاطر داشته باشید که هر چه زودتر فلج بلز تشخیص داده شده و التهاب عصب برطرف شود بیمار سریع تر به زندگی عادی برگشته و دچار عوارض طولانی مدت این بیماری نمی شود. پس سریعا بعد از مشاهده ی علائم این بیماری و فلجی صورت، به متخصص مغز و اعصاب و یا متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.

تشخیص این بیماری به صورت تشخیص افتراقی است. این به آن معنی است که باید احتمال سکته، توده و تومور، یا ضربه به سر و سایر موارد رد شده و سپس فلج بلز تشخیص داده شود. اگر پزشک به این بیماری مشکوک شود سعی می کند در معاینات، چشم بیمار را ببندد اما چشم بسته نشده و اگر بیمار خودش سعی کند این کار را انجام دهد چشم هایش به سمت بالا و خارج منحرف می شود. در سایر معاینات پزشک از شما می خواهد با حرکاتی مثل بالا انداختن ابرو، نشان دادن دندان ها و … عضلات خود را حرکت بدهید.

همچنین پزشک ممکن است الکترومیوگرافی انجام دهد. الکترومیوگرافی روشی است که برای بررسی آسیب عصبی و شدت آن استفاده می شود. در این روش الکترود هایی بر روی صورت بیمار گذاشته شده و فعالیت های عصبی هر ناحیه اندازه گیری می شود. نتیجه ای که از این دستگاه به دست می آید به صورت نوار هایی است که توسط پزشک متخصص تفسیر می شود.

به علاوه با استفاده از دستگاه های تصویر برداری مثل MRI یا CT اسکن می توان فهمید که آیا عاملی که باعث فشار بر عصب شده توده یا تومور در صورت بوده و یا اینکه مواردی مثل شکستگی جمجمه باعث این شرایط شده است.

عوارض جانبی داروی پرمیگزولون

این عوارض بعد از چند روز برطرف می شوند؛ عوارضی مثل:

• نفخ و درد شکم
• آکنه و جوش
• مشکل خواب
• خشکی پوست
• سر درد و سرگیجه
• افزایش اشتها
• افزایش تعریق
• سوءهاضمه
• تغییر در خلق و خو
• حالت تهوع
• برفک دهان
• خستگی

به خاطر بسپارید که اگر نسبت به این دارو آلرژی داشته و علائمی مثل قرمزی، خارش، تورم صورت و لب، التهاب، کهیر، تنگی نفس و … نشان دادید، به هیچ وجه آن را خود سرانه مصرف نکنید.
چگونگی انجام ورزش صورت برای بهبود فلج بلز در منزل

با شروع بهبود عصب، شل و سفت کردن عضلات صورت می تواند سرعت بهبود بیماری را افزایش دهد. برای این کار موارد زیر را انجام دهید:

• ابرو های خود را بالا و پایین برده، نگه داشته و سپس اخم کنید
• بینی رو چروک کرده، نفس عمیق کشیده و سعی کنید سوراخ های بینی خود را تنگ کنید.
• گوشه های دهانتان را به حالت لبخند زدن به سمت خارج بکشید.(بدون استفاده از دست)
• یک طرف دهان را با دست کشیده و سعی کنید لبخند بزنید تا کشش کافی در ماهیچه هایتان ایجاد شود.
• چشم هایتان را محکم باز و بسته کنید.
• سرتان را ثابت نگه داشته و با چشم هایتان خودکاری را در مقابل صورتتان دنبال کنید تا عضلات چشمتان تحریک شود.
• با انگشت سبابه سعی کنید که پلک را به سمت بالا یا پایین بکشید.
• ابروهایتان را ماساژ دهید تا از سفتی شان جلوگیری شود.
• بدون استفاده از دست پلک هایتان را به آرامی باز و بسته کرده و سعی کنید چشم هایتان را نیمه باز نگه دارید.

چگونه فلج بل درمان می شود؟

در اکثر موارد، علائم فلج بل بدون درمان کردن بهبود می یابند. هرچند که، بازیابی قدرت عادی توسط عضلات ممکن است چند هفته تا چند ماه به طول بیانجامد.

درمان های آمده در ذیل می توانند به بهبود فرد کمک کنند:

دارو ها

• دارو های کورتیکو استروئیدی که سبب کاهش التهاب می شوند.
• دارو های ضد باکتریایی یا ضد ویروسی که ممکن است در صورت ایجاد شدن فلج بل توسط عامل باکتریایی یا ویروسی، تجویز شوند.
• داروهای مسکن بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا استامینوفن که می توانند به کاهش درد های خفیف کمک کنند.
• قطره های چشمی

درمان خانگی

• استفاده از چشم بند (برای چشمی که خشک می شود.)
• ماساژ صورت
• تمرینات فیزیوتراپی برای تحریک عضلات صورت

عوارض بالقوه ی فلج بلز چیست؟

بسیاری از افرادی که مبتلا به فلج بل هستند به صورت کامل و بدون عوارض بهبود می یابند. هر چند که، عوارض ممکن است در برخی موارد شدید فلج بل رخ دهند. این موارد شامل موارد زیر می شوند:

• ممکن است به عصب هفتم مغزی فرد آسیب رسیده باشد. این عصب عضلات صورت را کنترل می کند.
• ممکن است فرد مبتلا به خشکی در چشم باشد که می تواند به عفونت های چشمی، زخم ها، یا حتی کوری منجر شود.
• ممکن است فرد مبتلا به سینکینسیس (یک بیماری در ارتباط با تداخلات عصبی صورت) باشد و این وضعیت به گونه ای است که حرکت کردن یک عضو از بدن سبب حرکت غیرارادی عضو دیگری از بدن می شود. برای مثال چشم ها هنگام لبخند زدن بسته می شوند.بهبودی برای افراد مبتلا به فلج بل چگونه است؟

چشم انداز آینده برای افراد مبتلا به فلج بل معمولا خوب است. طول دوره ی بهبود می تواند بسته به شدت و آسیب عصبی متفاوت باشد. به طور کلی، هرچندکه افراد می توانند بهبودی را تا دو هفته پس از بروز علائم اولیه مشاهده کنند اما اغلب افراد در طول 3 تا 6 ماه به طور کامل بهبود می یابند گرچه ممکن است برای افراد مبتلا به موارد شدید تر فلج بل بیشتر به طول بیانجامد. در موارد نادر، علائم ممکن است عود کنند و یا دائمی باشند. اگر هر کدام از علائم فلج بل را در خود مشاهده کردید فورا با پزشکتان تماس بگیرید. درمان فوری می تواند به تسریع دوره ی بهبود و جلوگیری از هر گونه عوارض کمک کند.

آیا می توان دوباره به فلج بلز مبتلا شد؟

فلج بلز در 4 تا 14 درصد از کیس ها دوباره اتفاق می افتد. اگر به هر علتی دوباره به عصب شماره هفت که مخصوص صورت است فشار وارد شود احتمال دارد که دوباره به فلج بلز مبتلا شوید. پس سعی کنید که در چنین زمان هایی آرامش خود را حفظ کرده و با مراجعه به پزشک، مصرف دارو و انجام فیزیوتراپی هر چه سریع تر به وضعیت قبلی خود برگردید.

پیشگیری از فلج بلز

همانطور که گفته شد علت اصلی فلج بلز نامشخص است و همین عامل پیشگیری از آن را سخت می کند اما شما می توانید به محض شروع علائم به پزشک مراجعه کرده و درمان را شروع کنید تا سریع تر بهبود یافته و از آسیب بیشتر عصب جلوگیری کنید

نگارش و گردآورنده: رضا رحیمی

منبع:مجید کیهانی فرد، متخصص مغز و اعصاب